ZAYENDA KÎ Û KÊ

                                               KÎ - KÊ

       Hin dibêjin kî û kê ne ji bo cînav û navdêrên mê û nêr in.
       Bi dem û cureyên lêkeran ve girêdayî ne.

     

ZAYENDA KÎ-KÊ HEYE AN NÎNE?
Dibêjin: 
Cînava Pirsa Kesane:
Kî xwerû ye          KÊ tewang e

Ez dibêjim:
KÎ xwerû ye          KÎ-KÊ  tewangên wê ne
weke

EW                     WÎ-WÊ

Çikû; Di kurdî tewang ne bêzayend in..

Ka em binêrin rast e gelo?

a) Cinavên xwerû                      Pirs    (KÎ)	b) Cinavên tewandî           pirs (KÎ-KÊ)
Ez diçim dibistanê.	Min sêv xwar.
Tu diçî dibistanê	Te sêv xwar.
Ew diçe dibistanê.  (KÎ)	Wî/wê sêv xwar. (KÎ-KÊ)
Em diçin dibistanê.	Me sêv xwar.
Hûn diçin dibistanê.	We sêv xwar.
Ew diçin dibistanê.	Wan sêv xwar.

Kî? çû dibistanê?                                                       Kî-Kê sêv xwar?

Ew çû dibistanê                                             Wî-wê sêv xwar
Zayend ne dîyar e.                                        Zayend dîyar in.

        

Di dema niha de

bikaranîna ‘’kê’’ nîne.

Çima nîne?

çikû  di dema niha de qertafên kesanî yên xweru  hene û  EW (qertafa kesên sisêyan) bêzayend e . (di pirsê de zayend neyê zanîn kêsê sêyem  nêr tê ferzkirin  û pirs bi ‘’kî’’ tê pirsîn lê di bersivê de zayend divê hebe)

Kî ji kî re dibeje?                         Ehmed ji Elîyî re dibeje

Ew ji wî re dibêje

Kî ji kê re dibêje?                        fatim ji Zeynebê re dibeje

Ew ji wê re dibêje

Kî ji kî re dibeje?
ew ji wan re dibêjin                     zayenda herdû qertafên kesanî nînin.

Bersiva kirdeyê tu caran di vê demê de nabe cinavkên xweru ji ber wê pirs bi "kî"  tê pirsîn.

Tu kî yî?                        
Em nikarin bibêjin tu kê yî?

  (tewang)

Keça kî ye?                              Bav tê pirsîn 
keça wî ye.

Keça kê ye?                             Dê tê pirsîn
keça wê ye.

Kî xwarinê dixwe?
(mirov nizanê nêr e an mê ye)  

mirov di pirsê de nikarê bêje

--î/ê xarinê dixwê  

ji ber vê yekê;                
Zayenda KÎ-KÊ di dema niha de heye. 
*(Cînava pirsê tenê KÎ ye di vê demê de)

******

di dema borî de zayenda Kî-Kê heye.  

Di Pirs û bersivê qertafên kesanî yên tewandî WÎ-WÊ de (Cinavên kesê sêyan) hebe;
zayenda KÎ-KÊ heye.

Ka em binêrin çima heye.
  

Kê ji kî re got?                    Fatimê ji Remezên re got.

Wê ji wî re got.

Kî ji kê re got?                 Osmên ji fatimê re got.

Wî ji wê re got.

Kê ji kê re got?                fatimê ji Eyşê re got.
Wê ji wê re got.

Kî ji kî re got?                  Şerzên  ji Osmên re got.

Wî ji wî re got.

ji bona  di dema borî de (pirs û bersiv) qertafên kesanî yên tewandî wî û wê (qertafên kesên sêyem) bi zayend in .wî ‘’nêr’’ e û wê ‘’mê’’ ye.

Heke "kê" tewanga "kî" ba hewce bû wiha biba.

Ez kê me?

Em kê ne?

xwerûye+ tewang

Ez kî me-Kî me ez

Em kî ne-Kî ne em

Ma Cegerxwîn bi kurdî nizane Cînavên pirsê kî/kê  

Kî ji bo rewşa xwerû (netewandî)        Kî -Kê jî ji bo rewşa tewandî 

Xwerû            Tewandî

ew                   wî/wê

kî                     kî/kê
kîjan Kî ji wan / Kê ji wan   (Kîjan)

kîjan                

kîjanî (nêr) kîjanê (mê)

kîjanan (pirjimar)

Kî diçe?             Kî sêv xwaribû?

Ez kî me?          tu keça Kê yî?

Kî ne em?      Destê kî şkestîye?

Qelema yekî                      Qelema kîjanî?

Qelema yekê                     Qelema kîjanê?

Qelemên hin kesan  Qelema  kîjanan?